
Trong bối cảnh toàn cầu chịu áp lực từ biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường và cạn kiệt tài nguyên, chuyển đổi xanh đã trở thành một chiến lược trọng yếu. Đặc biệt, trong lĩnh vực công nghiệp – vốn là trụ cột tăng trưởng kinh tế nhưng cũng là nguồn phát thải lớn – quá trình chuyển đổi xanh trong công nghiệp ngày càng trở nên cấp thiết. Đây không chỉ là xu thế quốc tế mà còn là con đường tất yếu để Việt Nam hội nhập sâu hơn với chuỗi giá trị toàn cầu, hướng tới một nền kinh tế phát triển bền vững và công nghệ cao.
Chuyển đổi xanh là quá trình thay đổi từ mô hình sản xuất truyền thống – tiêu tốn nhiều năng lượng, tài nguyên và phát thải lớn – sang mô hình phát triển dựa trên năng lượng tái tạo, công nghệ sạch và kinh tế tuần hoàn. Khi áp dụng vào công nghiệp, chuyển đổi xanh trong công nghiệp có nghĩa là xanh hóa toàn bộ quy trình sản xuất, sử dụng nguyên liệu thân thiện môi trường, quản lý chất thải hiệu quả và áp dụng công nghệ tiên tiến để giảm phát thải khí nhà kính.
Vai trò của chuyển đổi xanh trong công nghiệp không chỉ dừng ở việc bảo vệ môi trường, mà còn nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Các ngành công nghiệp xanh và công nghệ cao sẽ trở thành động lực mới cho tăng trưởng, thay thế cho mô hình khai thác – tiêu thụ truyền thống vốn đã bộc lộ nhiều hạn chế.
Thứ nhất, yêu cầu từ biến đổi khí hậu và phát triển bền vững buộc các ngành công nghiệp phải thay đổi. Ngành sản xuất hiện là một trong những nguồn phát thải CO₂ lớn nhất, và nếu không áp dụng chuyển đổi xanh trong công nghiệp, mục tiêu Netzero vào năm 2050 của Việt Nam khó có thể đạt được.
Thứ hai, các thị trường quốc tế ngày càng siết chặt tiêu chuẩn môi trường. Các cơ chế như CBAM của EU sẽ trực tiếp ảnh hưởng đến hàng hóa công nghiệp xuất khẩu nếu không chứng minh được quy trình sản xuất xanh.
Thứ ba, xu hướng công nghiệp 4.0 đã mở ra cơ hội song hành giữa chuyển đổi số và chuyển đổi xanh. Các công nghệ như IoT, AI, dữ liệu lớn có thể tối ưu hóa quy trình sản xuất, giúp doanh nghiệp giảm phát thải mà vẫn tăng năng suất.

Doanh nghiệp thực hiện chuyển đổi xanh trong công nghiệp có thể tiết kiệm đáng kể chi phí năng lượng, nhờ áp dụng công nghệ tiết kiệm điện và tái chế nguyên liệu. Bên cạnh đó, việc sản xuất xanh giúp doanh nghiệp đáp ứng tiêu chuẩn ESG, thu hút vốn đầu tư quốc tế và nâng cao uy tín thương hiệu.
Ở tầm vĩ mô, chuyển đổi xanh trong công nghiệp giúp Việt Nam giảm phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch, phát triển các ngành công nghiệp công nghệ cao và hình thành chuỗi giá trị mới trong nền kinh tế. Điều này không chỉ mang lại tăng trưởng bền vững mà còn nâng cao vị thế của Việt Nam trên bản đồ công nghiệp toàn cầu.
Ngành công nghiệp xanh sẽ góp phần giảm phát thải khí nhà kính, hạn chế ô nhiễm và bảo vệ nguồn tài nguyên thiên nhiên. Xã hội hưởng lợi từ môi trường sống trong lành hơn, sức khỏe cộng đồng được cải thiện, đồng thời tạo ra nhiều cơ hội việc làm mới trong lĩnh vực năng lượng tái tạo và công nghệ môi trường.
Mặc dù mang lại nhiều lợi ích, quá trình chuyển đổi xanh trong công nghiệp vẫn đối diện không ít khó khăn. Chi phí đầu tư ban đầu cho công nghệ xanh, dây chuyền sản xuất hiện đại và hạ tầng xử lý chất thải rất lớn, khiến nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ e ngại. Hạ tầng hỗ trợ, bao gồm lưới điện thông minh và hệ thống logistics xanh, chưa được đồng bộ. Ngoài ra, khung pháp lý về tài chính xanh và thị trường carbon ở Việt Nam còn đang trong giai đoạn thử nghiệm. Bên cạnh đó, nhận thức về chuyển đổi xanh chưa đồng đều, nhiều doanh nghiệp vẫn coi đây là chi phí bắt buộc thay vì cơ hội tăng trưởng dài hạn.
Các ngành công nghiệp cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ cao như AI, IoT, tự động hóa và vật liệu mới để vừa giảm phát thải, vừa nâng cao hiệu quả sản xuất. Đây là trụ cột quan trọng trong quá trình chuyển đổi xanh trong công nghiệp công nghệ cao.
Chuyển đổi số cần đi song hành với chuyển đổi xanh trong công nghiệp. Hệ thống quản lý thông minh có thể theo dõi mức tiêu thụ năng lượng và phát thải theo thời gian thực, giúp doanh nghiệp đưa ra quyết định kịp thời.
Nhà nước cần hoàn thiện chính sách khuyến khích tài chính xanh, phát triển thị trường carbon minh bạch và ưu đãi thuế cho doanh nghiệp đầu tư công nghệ sạch. Đồng thời, tăng cường hợp tác quốc tế để học hỏi kinh nghiệm và thu hút vốn đầu tư nước ngoài.

Tại Việt Nam, nhiều doanh nghiệp đã bắt đầu hành trình chuyển đổi xanh trong công nghiệp. VinFast đầu tư mạnh mẽ vào xe điện và hệ sinh thái trạm sạc, góp phần xanh hóa ngành công nghiệp ô tô. Vinamilk áp dụng mô hình trang trại sinh thái, tận dụng chất thải để tái chế. Sabeco cải tiến dây chuyền sản xuất, tiết kiệm năng lượng và giảm phát thải.
Trên thế giới, Liên minh châu Âu đã triển khai Thỏa thuận Xanh, hướng đến giảm 55% phát thải vào năm 2030. Nhật Bản phát triển ngành công nghiệp hydrogen và pin nhiên liệu. Hàn Quốc thực hiện K-Green New Deal, kết hợp công nghiệp công nghệ cao với các tiêu chuẩn phát triển xanh.
Chuyển đổi xanh trong công nghiệp không chỉ là xu hướng mà là yêu cầu tất yếu. Đây là chìa khóa để doanh nghiệp nâng cao sức cạnh tranh, quốc gia phát triển bền vững và xã hội có một môi trường sống lành mạnh hơn. Đã đến lúc mỗi doanh nghiệp và ngành công nghiệp cần chủ động hành động, từ việc tối ưu hóa quy trình sản xuất đến đầu tư công nghệ cao và tuân thủ tiêu chuẩn xanh. Bởi lẽ, chuyển đổi xanh chính là nền tảng cho một nền công nghiệp hiện đại, bền vững và hướng tới tương lai.