Chuyển Đổi Xanh – Con Đường Chiến Lược Cho Doanh Nghiệp Và Quốc Gia

Trong kỷ nguyên hậu COVID-19, khi thế giới đang đối mặt với biến đổi khí hậu, khủng hoảng năng lượng và sức ép cạnh tranh toàn cầu, chuyển đổi xanh nổi lên như một chiến lược sống còn. Đây không chỉ là yêu cầu môi trường, mà còn là động lực mới cho tăng trưởng kinh tế. Vậy chuyển đổi xanh là gì, tại sao Việt Nam và doanh nghiệp Việt cần hành động ngay? Cùng phân tích chi tiết qua bài viết sau.

Chuyển đổi xanh là gì?

Chuyển đổi xanh (Green Transformation) là quá trình điều chỉnh mô hình tăng trưởng, từ dựa vào tài nguyên – phát thải cao sang sử dụng năng lượng tái tạo, công nghệ sạch và phát triển kinh tế tuần hoàn.

Ở góc độ quốc gia, đây là chiến lược nhằm giảm phát thải khí nhà kính, hướng tới phát triển bền vững. Ở góc độ doanh nghiệp, chuyển đổi xanh trong sản xuất đồng nghĩa thay đổi công nghệ, quản trị chuỗi cung ứng và sản phẩm để vừa giảm chi phí, vừa nâng cao hình ảnh thương hiệu.

Đáng chú ý, Việt Nam đang triển khai chuyển đổi kép: chuyển đổi số kết hợp chuyển đổi xanh. Công nghệ số giúp doanh nghiệp giám sát phát thải, tối ưu vận hành và minh bạch hóa dữ liệu – yếu tố cốt lõi để tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu.

Mục tiêu chuyển đổi xanh của Việt Nam

Chính phủ đã cam kết tại COP26: đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. Lộ trình cụ thể:

• Đến 2030: giảm ít nhất 30% phát thải so với kịch bản thông thường.
• Đến 2050: điện than bị loại bỏ, năng lượng tái tạo chiếm tỷ trọng lớn.
• Triển khai mạnh mẽ kế hoạch chuyển đổi xanh Việt Nam trong giao thông, công nghiệp, nông nghiệp.

Ví dụ: Quy hoạch điện VIII đặt mục tiêu đến 2030, năng lượng tái tạo chiếm hơn 30% tổng công suất điện. Trong giao thông, các thành phố lớn bắt đầu khuyến khích xe điện, xe buýt điện. Đây là nền móng cho một nền kinh tế xanh và bền vững.

Lợi ích của chuyển đổi xanh

1. Với doanh nghiệp

• Tiết kiệm chi phí: Một số nhà máy dệt may ở Bình Dương sau khi lắp đặt hệ thống điện mặt trời đã giảm 20–30% chi phí năng lượng.
• Mở rộng thị trường: EU áp dụng Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM). Nếu không chứng minh sản phẩm sản xuất “xanh”, doanh nghiệp Việt khó duy trì xuất khẩu sang EU.
• Thu hút vốn: Ngân hàng và quỹ đầu tư toàn cầu ưu tiên rót vốn cho dự án xanh.

2. Với xã hội

• Giảm ô nhiễm môi trường, cải thiện sức khỏe cộng đồng.
• Tạo công ăn việc làm mới trong lĩnh vực năng lượng tái tạo và công nghệ môi trường.
• Xây dựng văn hóa tiêu dùng bền vững.

3. Với quốc gia

• Đảm bảo an ninh năng lượng trong dài hạn.
• Nâng cao uy tín quốc tế khi thực hiện cam kết tại COP26.
• Trở thành điểm đến hấp dẫn cho dòng vốn FDI chất lượng cao.

Thách thức trong quá trình chuyển đổi xanh

Dù lợi ích rõ ràng, Việt Nam vẫn gặp nhiều trở ngại:

1. Vốn đầu tư hạn chế: Các dự án năng lượng tái tạo, hạ tầng tái chế đòi hỏi chi phí rất lớn.
2. Hạ tầng chưa đồng bộ: Ví dụ, hệ thống lưới điện chưa đủ thông minh để tiếp nhận toàn bộ công suất điện mặt trời, điện gió.
3. Công nghệ lạc hậu: Nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ chưa sẵn sàng đầu tư dây chuyền hiện đại.
4. Khung pháp lý chưa hoàn chỉnh: Chính sách ưu đãi thuế, tín dụng xanh vẫn còn hạn chế.
5. Nhận thức chưa đồng đều: Không ít doanh nghiệp coi chuyển đổi xanh là “chi phí” thay vì “cơ hội đầu tư”.

Giải pháp thúc đẩy chuyển đổi xanh hiệu quả

1. Chính sách & thể chế

• Hoàn thiện cơ chế ưu đãi cho doanh nghiệp đầu tư xanh.
• Xây dựng thị trường carbon, trái phiếu xanh để huy động vốn.

2. Công nghệ & chuyển đổi số

• Ứng dụng IoT, AI, blockchain để giám sát phát thải, minh bạch chuỗi cung ứng.
• Đẩy mạnh chuyển đổi số và chuyển đổi xanh đồng thời, tạo hiệu ứng cộng hưởng.

3. Doanh nghiệp hành động

• Xây dựng chiến lược chuyển đổi xanh doanh nghiệp gắn với mục tiêu dài hạn.
• Áp dụng tiêu chuẩn quốc tế như ESG (Environmental – Social – Governance).

4. Nhân lực & nhận thức

• Đào tạo chuyên gia năng lượng tái tạo, kỹ sư công nghệ xanh.
• Nâng cao nhận thức cộng đồng về lợi ích và trách nhiệm trong tiêu dùng xanh.

5. Hợp tác quốc tế

• Học hỏi mô hình của EU, Nhật Bản, Hàn Quốc.
• Thu hút nguồn vốn quốc tế thông qua dự án năng lượng tái tạo quy mô lớn.

Những hiệu quả chuyển đổi của thế giới và Việt Nam

• EU: Tiên phong với Thỏa thuận Xanh châu Âu (European Green Deal), đặt mục tiêu giảm 55% phát thải vào 2030.
• Nhật Bản: Đẩy mạnh hydrogen, pin nhiên liệu, hỗ trợ mạnh mẽ ngành công nghiệp xe điện.
• Việt Nam: Nhiều doanh nghiệp lớn như VinFast, Vinamilk, Sabeco đã công bố chiến lược chuyển đổi xanh để đáp ứng tiêu chuẩn toàn cầu và thu hút khách hàng trẻ.

Tương lai của chuyển đổi xanh tại Việt Nam

Chặng đường phía trước không dễ dàng, nhưng cơ hội lớn hơn thách thức. Nếu Việt Nam tận dụng được xu hướng này, không chỉ bảo vệ môi trường mà còn nâng cao vị thế quốc tế.

Với doanh nghiệp, chuyển đổi xanh trong sản xuất không còn là lựa chọn, mà là điều kiện bắt buộc để tồn tại và phát triển.

Chuyển đổi xanh chính là “tấm hộ chiếu” cho tương lai bền vững của Việt Nam. Với chính phủ, đây là cam kết quốc tế và chiến lược phát triển lâu dài. Với doanh nghiệp, đây là cơ hội để tăng sức cạnh tranh, thu hút vốn và mở rộng thị trường.

‍